vrijdag 27 april 2007

Melodie in mijn hoofd: Henny Vrienten - Dode dichters almanak


De muziekspeler in mijn hoofd staat weer eens op repeat. Dit keer wakker geworden met de ‘tune’ van  ‘Dode Dichters Almanak’, een wekelijks terugkerend televisieprogramma waarin een overleden dichter uit eigen werk voordraagt. 
De herkenningsmuziek bij het programma is van Henny Vrienten. De muziek werd oorspronkelijk gecomponeerd voor de documentaire ‘Hotel Atonaal’ van Hans Keller over de Vijftigers. Melancholische muziek waar ik geen genoeg van kan krijgen, mooi.

woensdag 25 april 2007

Liszt heeft een pyjamadag


Tsja, soms heb je gewoon geen zin om naar je werk te gaan. Blijf je liever een dagje thuis, even geen gezeik aan je kop. Lekker een dagje in pyjama. Je kunt je het beste meteen ‘s ochtends om negen uur ziek melden: ben je nog niet zo lang wakker en klinkt je stem nog een beetje rauw. De collega die de telefoon opneemt gelooft dan meteen dat je ziek bent. 
Wanneer dat telefoontje eenmaal achter de rug is, wordt je overspoeld door een gelukzalig gevoel. Wat een heerlijk vooruitzicht: een vrije dag ligt aan je voeten. Die lul van de Arbodienst staat toch niet meteen voor de deur, dus geniet je van je vrije tijd. Beetje liggen, beetje lezen, beetje slapen. En... een beetje pianospelen. Lekker in pyjama. Wat zullen we eens spelen? La Campanella van Franz Liszt lijkt me wel wat. Niet het makkelijkste om te spelen. Maar ach, je zit liever te zweten achter de toetsen van je piano dan achter de toetsen van je computer. 
Om daarna terug in bed te duiken...

dinsdag 24 april 2007

Tom America en Jan Hanlo


De pas verschenen cd ‘Nacht’ van Henny Vrienten wil maar niet boeien. De liedjes zijn allemaal in hetzelfde trage tempo van 70 beats per minuut geschreven – wat overeenkomt met een nachtelijke hartslag – waardoor de muziek maar wat voort kabbelt. De hoogtepunten zijn schaars. Vroeger solowerk van Henny Vrienten, met name de cd ‘Mijn hart slaapt nooit’ uit 1991, vond ik leuker. 
Aan de totstandkoming van ‘Nacht’ werkten 11 verschillende songwriters mee. Met ieder afzonderlijk schreef Henny Vrienten een nummer. De bekendste muzikanten met wie Vrienten samenwerkte zijn: Frank Boeien, Def P., Solex, Jan Rot, Henk Hofstede en Boudewijn de Groot. Het is misschien vanwege deze groep uiteenlopende muzikanten dat de cd geen eenheid is geworden. Alleen bij het nummer ‘De Doorgedachte’ van Tom Barman (bekend van Deus) veer ik even op. Een ander lichtpuntje in de langzame en humorloze nacht vind ik ‘Neti / La Noche’ van Tom America. Op het nummer zijn flarden van gesproken tekst te horen. De ondersteunende muziek van Tom America bij de samples zorgt voor een mysterieuze sfeer. 
De naam Tom America zegt velen niets. Ten onrechte want hij is misschien wel de origineelste componist/muzikant van Nederland.

Taal is voor Tom America het uitgangspunt bij zijn composities: het is niet de muziek die eerst ontstaat, maar de tekst die Tom America inspireert tot het componeren van zijn muziek. Jaren geleden nam hij een cd op met gedichten van Jan Hanlo. Die cd, Tjielp Tjielp, werd niet het verwachte en gehoopte commerciële succes. Helaas voor Tom America, hij had het verdiend want de cd is een tijdloos meesterwerk.  
Het moet niet gemakkelijk zijn geweest om muziek te schrijven bij de gevoelige poëzie van Jan Hanlo. De gedichten hebben soms een onregelmatig ritme en ongebruikelijk woordgebruik. 
Uitspraak en toonhoogte van de verschillende woorden hebben de melodie van de liedjes bepaald. De begeleidende muziek van America is fantasievol, subtiel en nergens overheersend waardoor de poëzie van Hanlo in zijn waarde wordt gelaten. De instrumenten waar Tom America gebruik van maakt zijn divers. Naast de gebruikelijke gitaar en drums zijn zo nu en dan strijkers te horen. De vreemde geluidjes – een soort miniatuurmelodietjes, uit de synthesizer getoverd van Tom America – maken de muziek compleet. De 12 nummers op de cd vormen een perfecte muzikale vertaling van Hanlo’s gedichten. Ik kan iedereen die beschikt over een ‘vrolijke en fantasievolle blik’ de muziek aanraden.

Een paar maanden geleden zag ik in een antiquariaat een singletje liggen waarop Jan Hanlo twee van zijn gedichten voordraagt. De geluidsopname zat ooit bij een nummer van het tijdschrift Barbarber. Nieuwsgierig geworden naar de stem van Hanlo zelf, er bestaan maar weinig geluidsopnames van de in 1969 overleden dichter, heb ik het gekocht. Na jarenlang de muzikale vertolking van de gedichten grijsgedraaid te hebben is het wel bijzonder om de dichter zelf te horen. De twee gedichten zijn ‘Waarover zal ik zingen’ en ‘Niet ongelijk’.

Jan Hanlo: Waarover zal ik zingen en Niet ongelijk
• De twee gedichten gezongen door Tom America

zondag 8 april 2007

Passie in huize Van der Laak


In geen enkel ander land is de Matthäus Passion van Bach zo populair als in Nederland. In de week voor Pasen kun je kiezen uit talloze uitvoeringen. Dit jaar leek de ‘meezing Matthäus’ mij wel leuk. De tekst van deze uitvoering is in het Nederlands vertaald door Jan Rot, die het zelf liever een ‘hertaling’ noemt. 
Meezingen met de Matthäus: zelfs Bach ontkomt niet aan popularisering. 

‘Hoewel het geen kleinigheid is wat meneer Bach heeft gedaan’ wordt de cultus in Nederland rond de Matthäus soms wat overdreven. Het leukst werd dit geparodieerd door Kees van Kooten als Cor van der Laak. 
Mijn naam is Cor van der Laak, en wel hierom...*

* Hoe zou het gaan met Cor van der Laak? Wat hebben we om hem moeten lachen. Toen - meer dan 20 jaar geleden - dachten we dat hij iemand was van een uitstervende soort, met zijn pleidooi om ‘oude waardevolle dingen in stand te houden die dreigen te verdwijnen’. Maar nu blijkt dat hij zijn tijd ver vooruit was, en dat we hem beter als trendsetter hadden kunnen bestempelen. ‘Waar is toch die oude VOC-mentaliteit gebleven...’ Cor van der Laak had het gezegd kunnen hebben.

http://www.youtube.com/watch?v=4pSp23Bl8pQ&feature=player_embedded

donderdag 5 april 2007

Column: Groeten uit Friesland


Als stadsbewoner twijfel ik wel eens of dit de beste plek is om te blijven wonen. De stad – en met name Amsterdam – wordt namelijk vaak voorgesteld als het Sodom en Gomorra. En ondanks dat ik uit eigen ervaring weet dat het allemaal wel meevalt vraag ik me soms af of het toch niet beter is om te verkassen. Want hier in de stad schijn je de meeste last te hebben van junks en drugsdealers. Hier in de stad wonen allochtonen van wie sommigen problemen maken. Hier in de stad wordt alles overstemd door lawaai. Hier in de stad schijnt het leven te worden verziekt door criminaliteit. Hier in de stad schijn je de meeste overlast van buren te hebben. Kortom: De stad staat voor alles wat slecht is. 
Dat je daar als volwassene blijft wonen moet je zelf weten, maar dat je dáár je kind laat opgroeien wekt verbazing. Want een kind wil je toch niet aan al die slechte invloeden blootstellen! Moet een ‘onschuldig’ kind tussen al die ellende zijn jeugd doorbrengen? Veel van mijn kennissen – die nota bene zelf zijn geboren en getogen in ‘de stad’ – vinden van niet en vragen, kort nadat ze vader en moeder zijn geworden, asiel aan in dorpen of kleine slaapsteden rond Amsterdam. Waar ze vervolgens terechtkomen in een treurigmakende woning in een suf en benauwend burgertruttenstraatje van een armetierig plaatsje waar geen moer te beleven valt. Een enkeling vindt dit nog niet ver genoeg en emigreert naar Friesland. Want Friesland is de provincie met een eigen trotse cultuur... 
Friesland: waar ieder kindergezichtje een gezonde blos heeft en de frisse wind door blonde haartjes blaast. Waar elk kind veilig buiten speelt en sport en spel enkel onderbreekt om een gezond glas melk in één teug leeg te drinken. Waar men de traditie van fierljeppen en kaatsen nog in ere houdt. Waar men een eigen taal spreekt en fier het eigen volkslied zingt. Hier in Friesland is uw kind veilig. Hier wordt uw kind niet gedwongen om naar een zwarte school te gaan. Hier valt uw blonde dochter niet in handen van allochtone loverboys... Dit is het Walhalla voor ieder blank opgroeiend kindje: het bêste lân fan d’ierde. Het lijkt hier godverdomme het ouwe Zuid-Afrika wel!

Maar schijn bedriegt. Want afgelopen week werden de resultaten gepubliceerd van een onderzoek uitgevoerd door het SGBO, het onderzoeksbureau van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. En wat is de conclusie? Friesland is de slechtste provincie om op te groeien. 
Een aantal onderzoeksresultaten:
•  Kinderen in het Friese basisonderwijs presteren gemiddeld slechter dan het landelijk gemiddelde;
•  Het aantal kinderen dat een HAVO of VWO-advies krijgt, is gelijk aan het percentage onder allochtone kinderen;
•  De werkloosheid is in Friesland al decennia hoger dan het landelijk gemiddelde;
•  De inkomenspositie van de Friezen ligt gemiddeld 10% lager dan het landelijke cijfer;
•  Er is niet één Friese gemeente, waar het gemiddelde inkomen op het landelijk gemiddelde uitkomt;
•  11 van de 20 armste gemeenten in Nederland zijn Fries;
en last but not least:
•  14 van de 31 Friese gemeenten (= 45%) horen bij de honderd gemeenten met de slechtste omstandigheden om op te groeien;
Kort samengevat: heel Friesland lijkt wel één grote achterstandswijk! 
Een oorzaak voor deze – al decennia lang aanhoudende – ellende is volgens het rapport... die zo vaak geroemde Friese cultuur. Een citaat uit het rapport: ‘Geen werk hebben, niet-succesvol zijn en in een sociale achterstandpositie verkeren is de norm, en daarmee deel van de Friese cultuur, het Frysk eigene. Daardoor ontbreekt de prikkel om aan deze situatie te ontsnappen. Friese jongeren groeien steeds weer op in de sociaal-economische achterstandspositie waarin hun ouders ook opgroeiden. De Friese waarden en normen bestendigen deze sociale reproductie.’ 
Het is dus die veelgeroemde Friese cultuur die kinderen dom houdt! 
Al eerder werd de blanke enclave Volendam ontmaskerd als een vissersdorp waar de jeugd niet op zee, maar met het gezicht boven het witte coke-poeder een frisse neus haalt. En nu blijkt ook het trotse Friesland niet te zijn wat we er altijd van hadden gedacht. Vaders en moeders, twijfel niet, hou uw kind in Amsterdam. Blijf hier! Hier in ‘de grote stad’ valt genoeg te beleven: hier verandert uw kind niet in een gewelddadige alcohol zuipende, xtc slikkende, hersendode hangjongere. 
Die altijd - door iedereen zo leuk gevonden - plattelands nuchterheid lijkt niets anders te zijn dan emotieloze dommigheid. En ze zijn er nog trots op ook! Verhuizen naar Friesland? Nee dank u. Ik blijf liever hier...